अर्थ्र

भारत डिस्कवरी प्रस्तुति
यहाँ जाएँ:नेविगेशन, खोजें

अर्थ्र (चु. आ.) [अर्थयते, अर्थित]

1. प्रार्थना करना, याचना करना, गिड़गिड़ाना, मांगना, अनुरोध करना, दीन भाव से मांगना (द्विकर्मक)-त्वामिममर्थमर्थयते[1], तमभिक्रम्य सर्वेऽय वयं चार्थामहे वसु-महाभारत, प्रहस्तमर्थयांचक्रे योद्धुम्[2]
2. प्राप्त करने का प्रयत्न करना, चाहना, इच्छा करना, अभि-मांगना, गिड़गिड़ाना, प्रार्थना करना-इमं सारङ्ग प्रियाप्रवृत्तिनिमित्त-मभ्यर्थये[3], अवकाश किलोदन्वान् रामायाभ्यर्थितो ददौ[4], अभिप्र 1. मांगना, प्रार्थना करना 2. चाहना, प्र 1. मांगना, प्रार्थना करना, याचना, प्रार्थना-तेन भवन्तं प्रार्थयत[5], 2. चाहना, आवश्यकता होना, इच्छा करना, प्रबल अभिलाष रखना,-अहो विघ्नवत्यः प्रार्थितार्थसिद्धयः[6], स्वत प्रार्थयन्ते[7], 3. ढूँढना, तलाश करना, खोज करना,-प्रार्थयध्वं तथा सीताम्भ[8], 4. आक्रमण करना, टूट पड़ना-असो अश्वानीकेन यवनानां प्रार्थितः[9], दुर्जया लवणः शूली विशूल प्रार्थ्यतामिति[10], प्रति-1. (युद्ध के लिए) ललकारना, मुकाबला करना, शत्रुवत् व्यवहार करना-एते सीताद्रुहः संख्ये प्रत्यर्थयन राघवम्भ[11], 2. किसी को शत्रु बनाना,

सम्‌-1. विश्वास करना, सोचना, ख्याल रखना, चिंतन करना-समर्थये यत्प्रथमं प्रियां प्रति[12], मया न साधु समर्थितम्[13] अनुपयुक्तमिवात्मानं समर्थये[14], 2. समर्थन करना, सहायता करना, प्रमाण द्वारा सिद्ध करना-उक्तमेवार्थ मुदाहरणेन समर्थयति समप्रि-,संप्र-याचना करना, प्रार्थना करना आदि।[15]


इन्हें भी देखें: संस्कृत-हिन्दी शब्दकोश (संकेताक्षर सूची), संस्कृत-हिन्दी शब्दकोश (संकेत सूची) एवं संस्कृत-हिन्दी शब्दकोश


पन्ने की प्रगति अवस्था
आधार
प्रारम्भिक
माध्यमिक
पूर्णता
शोध

टीका टिप्पणी और संदर्भ

  1. दश. 71
  2. भट्टि. 14/99
  3. विक्रम. 4
  4. रघु. 4/38
  5. श. 2
  6. श. 3
  7. भग 9/20, भट्टि 7/48, रघु. 7/50,64
  8. ट्टि. 7/48
  9. मालवि. 5
  10. रघु. 15/5, 9/56
  11. ट्टि. 6/25
  12. विक्रम 4/39
  13. विक्रम. 2.
  14. श. 7
  15. संस्कृत-हिन्दी शब्दकोश |लेखक: वामन शिवराम आप्टे |प्रकाशक: कमल प्रकाशन, नई दिल्ली-110002 |पृष्ठ संख्या: 104 |

संबंधित लेख