आगम:

भारत डिस्कवरी प्रस्तुति
यहाँ जाएँ:नेविगेशन, खोजें

आगमः (पुल्लिंग) [आ+गम्+घञ्]

1. आना, पहुंचना, दर्शन देना-लतायां पूर्वलूनायां प्रसूनस्यागमः कुतः[1], अव्यक्ताद् व्यक्तयः सर्वाः प्रभवन्त्यहरागमे, रात्र्यागमे प्रलीयन्ते[2]
2. अधिग्रहण-एषोऽस्या मुद्राया आगमः[3], विद्यागमनिमित्तम्[4]
3. जन्म, मूल, उत्पत्ति-आगमा-पायिनोऽनित्यास्तांस्तितिक्षस्व भारत[5]
4. संकलन, संचय (धन का) अर्थ, धन आदि
5. प्रवाह, जलमार्ग, धारा (पानी की) रक्त, फेन°
6. बीजक या प्रमाणक[6]
7. ज्ञान-शिष्यप्रदेयागमाः[7] प्रज्ञया सदृशागमः, आगमः सदृशारम्भः[8]
8. आय, राजस्व
9. किसी वस्तु का वैध अधिग्रहण-आगमेऽपि बलं नैव भुक्तिः स्तोकापि यत्र नो[9]
10. संपत्ति की वृद्धि
11. परंपरागत सिद्धांत या उपदेश, धार्मिक लेख, धर्मग्रन्थ, शास्त्र-अनुमानेन न चागमः क्षतः[10]
12. शास्त्राध्ययन, वेदाध्ययन
13. विज्ञान, दर्शन, बहुधा-प्याग-मैर्भिन्नाः पन्थानः सिद्धिहेतवः[11]
14. वेद, धर्मग्रन्थ-न्यायनिर्णीतसारत्वान्निरपेक्ष-मिवागमे[12]
15. चार प्रकार के प्रमाणों में से अन्तिम जिसे नैयायिक 'शब्द' या 'आप्तवाक्य' कहते हैं 'वेद' ही ऐसे प्रमाण समझे जाते हैं)
16. उपसर्ग या प्रत्यय
17. (शब्द साधन में) वर्ण की वृद्धि या अन्तःक्षेप
18. वृद्धि-इडागमः
19. सिद्धान्त का ज्ञान (विप. प्रयोग)


समस्त पद-नीत (विशेषण) अधीत, पठित, परीक्षित,-वृद्ध (विशेषण) ज्ञान में बढ़ा हुआ बहुत विद्वान् पुरुष-प्रतीप इत्यागमवृद्धसेवी-रघु. 6/41,-वेदिन् (विशेषण) 1. वेदों को जानने वाला 2. शास्त्रनिष्णात-सापेक्ष (विशेषण) प्रमाणकतापेक्षी, प्रमाणक से समर्थित।[13]


इन्हें भी देखें: संस्कृत-हिन्दी शब्दकोश (संकेताक्षर सूची), संस्कृत-हिन्दी शब्दकोश (संकेत सूची) एवं संस्कृत-हिन्दी शब्दकोश


पन्ने की प्रगति अवस्था
आधार
प्रारम्भिक
माध्यमिक
पूर्णता
शोध

टीका टिप्पणी और संदर्भ

  1. -उत्तर. 5/20
  2. -भग. 8/18, रघु. 14/80, पंच. 3/48
  3. -मुद्रा. 1, श. 6
  4. -विक्रम. 5
  5. -भग. 2/14
  6. -दे. अनागम
  7. -भर्तृ. 2/15
  8. -रघु. 1/15
  9. -याज्ञ. 2/27
  10. -कि. 2/28, परिशुद्ध आगमः-33
  11. -रघु. 10/26
  12. -कि. 11/39
  13. संस्कृत-हिन्दी शब्दकोश |लेखक: वामन शिवराम आप्टे |प्रकाशक: कमल प्रकाशन, नई दिल्ली-110002 |पृष्ठ संख्या: 151 |

संबंधित लेख