"अर्ह": अवतरणों में अंतर

भारत डिस्कवरी प्रस्तुति
यहाँ जाएँ:नेविगेशन, खोजें
No edit summary
No edit summary
 
(3 सदस्यों द्वारा किए गए बीच के 3 अवतरण नहीं दर्शाए गए)
पंक्ति 1: पंक्ति 1:
{{शब्द संदर्भ लघु
{{शब्द संदर्भ लघु
|हिन्दी= आदरणीय, माननीय, उपयुक्त, योग्य, अधिकारी, पात्र, मूल्यवान, मूल्य,
|हिन्दी= आदरणीय, माननीय, उपयुक्त, योग्य, अधिकारी, पात्र, मूल्यवान, मूल्य, पूज्य, [[इन्द्र]], [[विष्णु]]
|व्याकरण= [[[संस्कृत]] भाषा धातु अर्ह्+अच्] [[विशेषण]]- पूज्य, पुल्लिंग- [[इन्द्र]], [[विष्णु]]
|व्याकरण=धातु, [[विशेषण]], पुल्लिंग
|उदाहरण= जैसे:- पूजार्ह- (पूजा+अर्ह), पूजा के योग्य, पूजनीय, दंडार्ह- (दंड+अर्ह), दंड के योग्य, दंडनीय
|उदाहरण=पूजार्ह- (पूजा+अर्ह), पूजा के योग्य, पूजनीय, दंडार्ह- (दंड+अर्ह), दंड के योग्य, दंडनीय
|विशेष= यौगिक शब्द बनाने में विशेषण रूप में 'अर्ह' (उपयुक्त/योग्य) का उपयोग अधिक होता है।
|विशेष= यौगिक शब्द बनाने में विशेषण रूप में 'अर्ह' (उपयुक्त/योग्य) का उपयोग अधिक होता है।
|पर्यायवाची= इन्द्र, अनंतदृष्टि, अर्ह, देवेंद्र, देवेश, अर्घ, मूल्य, अर्थ, उपयोगी, उपयुक्त, फ़ायदेमंद, योग्य, व्यवहार्य, हितकारी
|पर्यायवाची= इन्द्र, अनंतदृष्टि, अर्ह, देवेंद्र, देवेश, अर्घ, मूल्य, अर्थ, उपयोगी, उपयुक्त, फ़ायदेमंद, योग्य, व्यवहार्य, हितकारी
|संस्कृत= (विशेषण) [अर्ह्+अच्], आदरणीय, आदर योग्य, पात्र, अधिकारी,-<ref>अर्हाविभोजयन् विप्रो दण्यमर्हति माषकम्- [[मनुस्मृति]] 8/312</ref>, योग्य, दावेदार, अधिकारी- <ref>नैवार्हः पैतृकं रिकथं पतितोत्पादितो हि सः- मनुस्मृति 9/144</ref>, <ref>संस्कारमर्हस्त्वं न च लप्स्यसे-रामायण</ref>, <ref>तस्मान्नार्हा वयं हन्तुंधार्तराष्ट्रान् स्वबान्धवान्- भगवदगीता 1/37</ref>, इसी प्रकार मान. वध. दंड. आदि सुहावना, उचित, उपयुक्त-<ref>केवलं यानमर्ह स्यात्- पंचतंत्र 3</ref>, <ref>स भृत्योऽर्हो महीभुजाम् पंचतंत्र 1/87-92</ref>
|संस्कृत=[अर्ह्+अच्], आदरणीय, आदर योग्य, पात्र, अधिकारी,-<ref>अर्हाविभोजयन् विप्रो दण्यमर्हति माषकम्- [[मनुस्मृति]] 8/312</ref>, योग्य, दावेदार, अधिकारी- <ref>नैवार्हः पैतृकं रिकथं पतितोत्पादितो हि सः- मनुस्मृति 9/144</ref>, <ref>संस्कारमर्हस्त्वं न च लप्स्यसे-रामायण</ref>, <ref>तस्मान्नार्हा वयं हन्तुंधार्तराष्ट्रान् स्वबान्धवान्- भगवदगीता 1/37</ref>, इसी प्रकार मान. वध. दंड. आदि सुहावना, उचित, उपयुक्त-<ref>केवलं यानमर्ह स्यात्- पंचतंत्र 3</ref>, <ref>स भृत्योऽर्हो महीभुजाम् पंचतंत्र 1/87-92</ref>
|अन्य ग्रंथ=
|अन्य ग्रंथ=
}}
}}
'''अर्ह''' ([[विशेषण]]) [अर्ह+अच्]
:1. आदरणीय, आदर योग्य, पात्र, अधिकारी-अर्हावभेोजयन् विप्रो दण्डमर्हति माषकम्-[[मनुस्मृति]] 8/392
:2. योग्य, दावेदार, अधिकारी, (कर्म., तुमुन्नन्त, तथा [[समास]] में)-नैवार्हः पैतृकं रिक्थं पतितोत्पादितो हि सः-मनु. 9/144, संस्कारमर्हस्त्वं न च लप्स्यसे-रामा., तस्मान्नार्हा वयं हन्तुं धार्तराष्ट्रान् स्वबान्धवान्-भग. 1/37, इसी प्रकार मान वध दंड आदि।
:3. सुहावना, उचित, उपयुक्त-केवलं यानमर्ह स्यात्-पंच. 3, (संबं. के साथ भी)-स भृत्योऽर्हो महीभुजाम् पंच. 1/87-92
:4. उचित मूल्य का, कीमत का, '''-र्हः''' ([[पुल्लिंग]])
:::::1. [[इन्द्र]]
:::::2. [[विष्णु]]
:::::3. मूल्य (जैसा कि 'महार्ह' में)-महार्ह-शय्यापरिवर्तनच्युतैः-कु. 5/12, (महानहों यस्याः-मल्लिनाथ)'''-र्हा''' ([[स्त्रीलिंग]]) पूजा, आराधना।<ref>{{पुस्तक संदर्भ |पुस्तक का नाम=संस्कृत-हिन्दी शब्दकोश|लेखक=वामन शिवराम आप्टे|अनुवादक= |आलोचक= |प्रकाशक=कमल प्रकाशन, नई दिल्ली-110002|संकलन= |संपादन= |पृष्ठ संख्या=110|url=|ISBN=}}</ref>
{{seealso|संस्कृत-हिन्दी शब्दकोश (संकेताक्षर सूची)|संस्कृत-हिन्दी शब्दकोश (संकेत सूची)|संस्कृत-हिन्दी शब्दकोश}}
{{लेख प्रगति|आधार=|प्रारम्भिक=प्रारम्भिक1 |माध्यमिक= |पूर्णता= |शोध= }}
==टीका टिप्पणी और संदर्भ==
==टीका टिप्पणी और संदर्भ==
<references/>
<references/>
==संबंधित लेख==
[[Category:संस्कृत हिन्दी शब्दकोश]][[Category:संस्कृत शब्दकोश]][[Category:भाषा कोश]][[Category:शब्द संदर्भ कोश]]
__INDEX__
__INDEX__

06:47, 27 नवम्बर 2023 के समय का अवतरण

शब्द संदर्भ
हिन्दी आदरणीय, माननीय, उपयुक्त, योग्य, अधिकारी, पात्र, मूल्यवान, मूल्य, पूज्य, इन्द्र, विष्णु
-व्याकरण    धातु, विशेषण, पुल्लिंग
-उदाहरण   पूजार्ह- (पूजा+अर्ह), पूजा के योग्य, पूजनीय, दंडार्ह- (दंड+अर्ह), दंड के योग्य, दंडनीय
-विशेष    यौगिक शब्द बनाने में विशेषण रूप में 'अर्ह' (उपयुक्त/योग्य) का उपयोग अधिक होता है।
-विलोम   
-पर्यायवाची    इन्द्र, अनंतदृष्टि, अर्ह, देवेंद्र, देवेश, अर्घ, मूल्य, अर्थ, उपयोगी, उपयुक्त, फ़ायदेमंद, योग्य, व्यवहार्य, हितकारी
संस्कृत [अर्ह्+अच्], आदरणीय, आदर योग्य, पात्र, अधिकारी,-[1], योग्य, दावेदार, अधिकारी- [2], [3], [4], इसी प्रकार मान. वध. दंड. आदि सुहावना, उचित, उपयुक्त-[5], [6]
अन्य ग्रंथ
संबंधित शब्द
संबंधित लेख

अन्य शब्दों के अर्थ के लिए देखें शब्द संदर्भ कोश

अर्ह (विशेषण) [अर्ह+अच्]

1. आदरणीय, आदर योग्य, पात्र, अधिकारी-अर्हावभेोजयन् विप्रो दण्डमर्हति माषकम्-मनुस्मृति 8/392
2. योग्य, दावेदार, अधिकारी, (कर्म., तुमुन्नन्त, तथा समास में)-नैवार्हः पैतृकं रिक्थं पतितोत्पादितो हि सः-मनु. 9/144, संस्कारमर्हस्त्वं न च लप्स्यसे-रामा., तस्मान्नार्हा वयं हन्तुं धार्तराष्ट्रान् स्वबान्धवान्-भग. 1/37, इसी प्रकार मान वध दंड आदि।
3. सुहावना, उचित, उपयुक्त-केवलं यानमर्ह स्यात्-पंच. 3, (संबं. के साथ भी)-स भृत्योऽर्हो महीभुजाम् पंच. 1/87-92
4. उचित मूल्य का, कीमत का, -र्हः (पुल्लिंग)
1. इन्द्र
2. विष्णु
3. मूल्य (जैसा कि 'महार्ह' में)-महार्ह-शय्यापरिवर्तनच्युतैः-कु. 5/12, (महानहों यस्याः-मल्लिनाथ)-र्हा (स्त्रीलिंग) पूजा, आराधना।[7]


इन्हें भी देखें: संस्कृत-हिन्दी शब्दकोश (संकेताक्षर सूची), संस्कृत-हिन्दी शब्दकोश (संकेत सूची) एवं संस्कृत-हिन्दी शब्दकोश


पन्ने की प्रगति अवस्था
आधार
प्रारम्भिक
माध्यमिक
पूर्णता
शोध

टीका टिप्पणी और संदर्भ

  1. अर्हाविभोजयन् विप्रो दण्यमर्हति माषकम्- मनुस्मृति 8/312
  2. नैवार्हः पैतृकं रिकथं पतितोत्पादितो हि सः- मनुस्मृति 9/144
  3. संस्कारमर्हस्त्वं न च लप्स्यसे-रामायण
  4. तस्मान्नार्हा वयं हन्तुंधार्तराष्ट्रान् स्वबान्धवान्- भगवदगीता 1/37
  5. केवलं यानमर्ह स्यात्- पंचतंत्र 3
  6. स भृत्योऽर्हो महीभुजाम् पंचतंत्र 1/87-92
  7. संस्कृत-हिन्दी शब्दकोश |लेखक: वामन शिवराम आप्टे |प्रकाशक: कमल प्रकाशन, नई दिल्ली-110002 |पृष्ठ संख्या: 110 |

संबंधित लेख