असि:

भारत डिस्कवरी प्रस्तुति
यहाँ जाएँ:नेविगेशन, खोजें

असिः (पुल्लिंग) [अस्+इन्]

1. तलवार

2. पशुओं की हत्या करने वाला चाकू-सि (अव्य.) तू, तु. अस्मि।


समस्त पद-गंडः (पुल्लिंग) गालों के नीचे रखा जाने वाला छोटा तकिया, जीविन् तलवार ही जिसकी जीविका का साधन है, वेतन पाने वाला सैनिक योद्धा,-दंष्ट्रः,-दंष्ट्रकः (पुल्लिंग) मगरमच्छ, घड़ियाल,-दंतः (पुल्लिंग) घड़ियाल,-धारा (स्त्रीलिंग) तलवार की धार-सुरगज इव दन्तैर्भग्नदै-त्यासिधारैः[1],

-धाराव्रतम् 1. (किन्हीं के मतानुसार) तलवार की धार पर खड़े होने की प्रतिज्ञा-(दूसरों के मतानुसार) युवती पत्नी के साथ रहकर भी उसके साथ मैथुन की इच्छा को दृढ़तापूर्वक रोकना;-यत्रैकशयनस्थापि प्रमदा नोपभुज्यते, असिधाराव्रतं नाम वदन्ति मुनिपुंगवाः। अथवा

2. (अतः आलंकारिक भी) कोई भी अत्यन्त कठिन कार्य-धावः,-धावकः (पुल्लिंग) शस्त्रकार, सिकलीगर या शस्त्र-परिष्कारक,-धेनः,-धेनुका (स्त्रीलिंग) चाकू-विक्रमांक.-पत्र (विशेषण) जिसके पत्ते तलवार की आकृति के हैं-त्रः (पुल्लिंग) 1. गन्ना, ईख 2. एक प्रकार का वृक्ष जो कि निचले संसार में उगता है,-त्रम् (नपुंसक लिंग) 1. तलवार का फल 2. म्यान 'वनं एक प्रकार का नरक जहाँ वृक्षों के पत्ते ऐसे तीक्ष्ण होते हैं जैसे कि तलवार,-पत्रकः (पुल्लिंग) गन्ना, ईख,-पुच्छः,-पुच्छकः (स्त्रीलिंग) सूँस, शिशुमार, सकुची मछली पुत्रिका,-पुत्री (स्त्रीलिंग) छुरी,-मेदः (पुल्लिंग) विट्खदिर,-हत्यम् (नपुंसक लिंग) तलवार या छुरियों से लड़ना,-हेति: खड़्गधारी पुरुष, तलवार रखने वाला।[2]


इन्हें भी देखें: संस्कृत-हिन्दी शब्दकोश (संकेताक्षर सूची), संस्कृत-हिन्दी शब्दकोश (संकेत सूची) एवं संस्कृत-हिन्दी शब्दकोश


पन्ने की प्रगति अवस्था
आधार
प्रारम्भिक
माध्यमिक
पूर्णता
शोध

टीका टिप्पणी और संदर्भ

  1. -रघु. 10/86, 41
  2. संस्कृत-हिन्दी शब्दकोश |लेखक: वामन शिवराम आप्टे |प्रकाशक: कमल प्रकाशन, नई दिल्ली-110002 |पृष्ठ संख्या: 140 |

संबंधित लेख