अर्थ्र

भारत डिस्कवरी प्रस्तुति
रविन्द्र प्रसाद (वार्ता | योगदान) द्वारा परिवर्तित 08:07, 8 नवम्बर 2023 का अवतरण (''''अर्थ''' (चु. आ.) [अर्थयते, अर्थित] :1. प्रार्थना करना, याच...' के साथ नया पृष्ठ बनाया)
(अंतर) ← पुराना अवतरण | वर्तमान अवतरण (अंतर) | नया अवतरण → (अंतर)
यहाँ जाएँ:नेविगेशन, खोजें

अर्थ (चु. आ.) [अर्थयते, अर्थित]

1. प्रार्थना करना, याचना करना, गिड़गिड़ाना, मांगना, अनुरोध करना, दीन भाव से मांगना (द्विकर्मक)-त्वामिममर्थमर्थयते-दश. 71, तमभिक्रम्य सर्वेऽय वयं चार्थामहे वसु-महा., प्रहस्तमर्थयांचक्रे योद्धुम् भट्टि, 14/99
2. प्राप्त करने का प्रयत्न करना, चाहना, इच्छा करना, अभि-मांगना, गिड़गिड़ाना, प्रार्थना करना इस सारङ्ग प्रियाप्रवृत्तिनिमित्त-मभ्यर्थये-विक्रम. 4, अवकाश किलोदन्वान् रामायाभ्यर्थितो ददौ-रघु. 4/38,

अभिप्र-1. मांगना, प्रार्थना करना 2. चाहना,

प्र- 1. मांगना, प्रार्थना करना, याचना, प्रार्थना-तेन भवन्तं प्रार्थयत-श. 2, 2. चाहना, आवश्यकता होना, इच्छा करना, प्रबल अभिलाष रखना,-अहो विघ्नवत्यः प्रार्थितार्थसिद्धयः-श. 3, स्वत प्रार्थयन्ते-भग 9/20, भट्टि 7/48, रघु. 7/50,64, 3. ढूँढना, तलाश करना, खोज करना,-प्रार्थयध्वं तथा सीताम्-भट्टि. 7/48, 4. आक्रमण करना, टूट पड़ना-असो अश्वानीकेन यवनानां प्रार्थितः-मालवि. 5, दुर्जया लवणः शूली विशूल प्रार्थ्यतामिति-रघु. 15/5, 9/56,

प्रति-1. (युद्ध के लिए) ललकारना, मुकाबला करना, शत्रुवत् व्यवहार करना- एते सीताद्रुहः संख्ये प्रत्यर्थयन राघवम्- भट्टि. 6/25, 2. किसी को शत्रु बनाना,

सम्‌-1. विश्वास करना, सोचना, ख्याल रखना, चिंतन करना-समर्थये यत्प्रथमं प्रियां प्रति-विक्रम 4/39, मया न साधु समर्थितम्-विक्रम. 2. अनुपयुक्तमिवात्मानं समर्थये-श. 7, 2. समर्थन करना, सहायता करना, प्रमाण द्वारा सिद्ध करना-उक्तमेवार्थ मुदाहरणेन समर्थयति समप्रि-,संप्र-याचना करना, प्रार्थना करना आदि।[1]


इन्हें भी देखें: संस्कृत-हिन्दी शब्दकोश (संकेताक्षर सूची), संस्कृत-हिन्दी शब्दकोश (संकेत सूची) एवं संस्कृत-हिन्दी शब्दकोश


पन्ने की प्रगति अवस्था
आधार
प्रारम्भिक
माध्यमिक
पूर्णता
शोध

टीका टिप्पणी और संदर्भ

  1. संस्कृत-हिन्दी शब्दकोश |लेखक: वामन शिवराम आप्टे |प्रकाशक: कमल प्रकाशन, नई दिल्ली-110002 |पृष्ठ संख्या: 104 |

संबंधित लेख