"बिहार के मुख्यमंत्री" के अवतरणों में अंतर
(2 सदस्यों द्वारा किये गये बीच के 3 अवतरण नहीं दर्शाए गए) | |||
पंक्ति 1: | पंक्ति 1: | ||
[[चित्र:Nitish-Kumar-1.jpg|thumb|200px|[[नितीश कुमार]], [[मुख्यमंत्री]], [[बिहार]]]] | [[चित्र:Nitish-Kumar-1.jpg|thumb|200px|[[नितीश कुमार]], [[मुख्यमंत्री]], [[बिहार]]]] | ||
− | '''बिहार''' [[भारत]] के प्रमुख राज्यों में से एक है। इसके उत्तर में [[नेपाल]], पूर्व में [[पश्चिम बंगाल]], पश्चिम में [[उत्तर प्रदेश]] तथा दक्षिण में [[झारखण्ड]] राज्य हैं। यहाँ अनेक नदियां बहती हैं जिनमें [[गंगा]] प्रमुख है।<br /> | + | '''बिहार''' [[भारत]] के प्रमुख राज्यों में से एक है। इसके [[उत्तर (दिशा)|उत्तर]] में [[नेपाल]], [[पूर्व दिशा|पूर्व]] में [[पश्चिम बंगाल]], [[पश्चिम दिशा|पश्चिम]] में [[उत्तर प्रदेश]] तथा [[दक्षिण]] में [[झारखण्ड]] राज्य हैं। यहाँ अनेक नदियां बहती हैं जिनमें [[गंगा]] प्रमुख है।<br /> |
<br /> | <br /> | ||
− | बिहार का उल्लेख [[वेद|वेदों]], [[पुराण|पुराणों]] और प्राचीन [[महाकाव्य|महाकाव्यों]] में मिलता है। यह राज्य [[महात्मा बुद्ध]] और | + | बिहार का उल्लेख [[वेद|वेदों]], [[पुराण|पुराणों]] और प्राचीन [[महाकाव्य|महाकाव्यों]] में मिलता है। यह राज्य [[महात्मा बुद्ध]] और [[तीर्थंकर|24 जैन तीर्थकरों]] की कर्मभूमि रहा हैं। ईसा पूर्व काल में इस क्षेत्र पर [[बिम्बिसार]], [[पाटलिपुत्र]] की स्थापना करने वाले उदयन, [[चन्द्रगुप्त मौर्य]] और [[अशोक|सम्राट अशोक]] सहित [[मौर्य राजवंश|मौर्य]], [[शुंग वंश|शुंग]] तथा [[कण्व वंश|कण्व राजवंश]] के नरेशों ने राज किया| इसके पश्चात [[कुषाण वंश|कुषाण शासकों]] का समय आया और बाद में [[गुप्त वंश]] के [[चन्द्रगुप्त विक्रमादित्य]] ने बिहार पर राज किया।<br /> |
<br /> | <br /> | ||
− | [[1857]] के प्रथम सिपाही विद्रोह में बिहार के [[बाबू कुंवर सिंह]] ने महत्वपूर्ण भूमिका निभाई। [[1905]] में [[बंगाल विभाजन]] के फलस्वरूप [[बिहार]] नाम का राज्य अस्तित्व में आया। [[1936]] में [[उड़ीसा]] इससे अलग कर दिया गया। स्वतंत्रता संग्राम के दौरान बिहार में चंपारण के विद्रोह को अंग्रेजों के | + | [[1857]] के प्रथम सिपाही विद्रोह में बिहार के [[बाबू कुंवर सिंह]] ने महत्वपूर्ण भूमिका निभाई। [[1905]] में [[बंगाल विभाजन]] के फलस्वरूप [[बिहार]] नाम का राज्य अस्तित्व में आया। [[1936]] में [[उड़ीसा]] इससे अलग कर दिया गया। [[स्वतंत्रता संग्राम 1857|स्वतंत्रता संग्राम]] के दौरान बिहार में [[चंपारण सत्याग्रह|चंपारण के विद्रोह]] को [[अंग्रेज़ी शासन|अंग्रेजों]] के ख़िलाफ़ बग़ावत फैलाने में अग्रगण्य घटनाओं में से एक गिना जाता है। स्वतंत्रता के बाद बिहार का एक और विभाजन हुआ और [[15 नवंबर]] [[2000]] में [[झारखंड|झारखंड राज्य]] को इससे अलग कर दिया गया। [[भारत छोड़ो आंदोलन]] में भी बिहार की गहन भूमिका रही। वर्तमान में [[नितीश कुमार]] राज्य के [[मुख्यमंत्री]] हैं। |
{| width="90%" cellpadding=2 cellspacing=2 class="bharattable-purple" | {| width="90%" cellpadding=2 cellspacing=2 class="bharattable-purple" | ||
|+[[बिहार]] के [[मुख्यमंत्री|मुख्यमंत्रियों]] की सूची | |+[[बिहार]] के [[मुख्यमंत्री|मुख्यमंत्रियों]] की सूची | ||
पंक्ति 79: | पंक्ति 79: | ||
| [[भारतीय राष्ट्रीय कांग्रेस]] | | [[भारतीय राष्ट्रीय कांग्रेस]] | ||
|- | |- | ||
− | | | + | | (8.) |
| [[भोला पासवान शास्त्री]] (दूसरी बार) | | [[भोला पासवान शास्त्री]] (दूसरी बार) | ||
| [[चित्र:Bhola-Paswan-Shastri.jpg|center|80px|link=भोला पासवान शास्त्री]] | | [[चित्र:Bhola-Paswan-Shastri.jpg|center|80px|link=भोला पासवान शास्त्री]] | ||
पंक्ति 88: | पंक्ति 88: | ||
! colspan="6"| [[चित्र:Emblem-of-India-new.png|center|50px|भारत सरकार]] राष्ट्रपति शासन ([[6 जुलाई]] [[1969]] - [[16 फ़रवरी]] [[1970]]) | ! colspan="6"| [[चित्र:Emblem-of-India-new.png|center|50px|भारत सरकार]] राष्ट्रपति शासन ([[6 जुलाई]] [[1969]] - [[16 फ़रवरी]] [[1970]]) | ||
|- | |- | ||
− | | | + | | 10. |
| [[दरोगा प्रसाद राय]] | | [[दरोगा प्रसाद राय]] | ||
| [[चित्र:Daroga-Prasad-Rai.jpg|center|80px|link=दरोगा प्रसाद राय]] | | [[चित्र:Daroga-Prasad-Rai.jpg|center|80px|link=दरोगा प्रसाद राय]] | ||
पंक्ति 95: | पंक्ति 95: | ||
| [[भारतीय राष्ट्रीय कांग्रेस]] | | [[भारतीय राष्ट्रीय कांग्रेस]] | ||
|- | |- | ||
− | | | + | | 11. |
| [[कर्पूरी ठाकुर]] | | [[कर्पूरी ठाकुर]] | ||
| [[चित्र:Karpoori-Thakur-Stamp.jpg|center|80px|link=कर्पूरी ठाकुर]] | | [[चित्र:Karpoori-Thakur-Stamp.jpg|center|80px|link=कर्पूरी ठाकुर]] | ||
पंक्ति 102: | पंक्ति 102: | ||
| [[सोशलिस्ट पार्टी (भारत)]] | | [[सोशलिस्ट पार्टी (भारत)]] | ||
|- | |- | ||
− | | | + | | (8.) |
| [[भोला पासवान शास्त्री]] (तीसरी बार) | | [[भोला पासवान शास्त्री]] (तीसरी बार) | ||
| [[चित्र:Bhola-Paswan-Shastri.jpg|center|80px|link=भोला पासवान शास्त्री]] | | [[चित्र:Bhola-Paswan-Shastri.jpg|center|80px|link=भोला पासवान शास्त्री]] | ||
पंक्ति 111: | पंक्ति 111: | ||
! colspan="6"| [[चित्र:Emblem-of-India-new.png|center|50px|भारत सरकार]] राष्ट्रपति शासन ([[9 जनवरी]] [[1972]] - [[19 मार्च]] [[1972]]) | ! colspan="6"| [[चित्र:Emblem-of-India-new.png|center|50px|भारत सरकार]] राष्ट्रपति शासन ([[9 जनवरी]] [[1972]] - [[19 मार्च]] [[1972]]) | ||
|- | |- | ||
− | | | + | | 12. |
| [[केदार पांडे]] | | [[केदार पांडे]] | ||
| [[चित्र:Kedar-Pandey.jpg|center|80px|link=केदार पांडे]] | | [[चित्र:Kedar-Pandey.jpg|center|80px|link=केदार पांडे]] | ||
पंक्ति 118: | पंक्ति 118: | ||
| [[भारतीय राष्ट्रीय कांग्रेस]] | | [[भारतीय राष्ट्रीय कांग्रेस]] | ||
|- | |- | ||
− | | | + | | 13. |
| [[अब्दुल गफ़ूर]] | | [[अब्दुल गफ़ूर]] | ||
| [[चित्र:Abdul-Ghafoor.jpg|center|80px|link=अब्दुल गफ़ूर]] | | [[चित्र:Abdul-Ghafoor.jpg|center|80px|link=अब्दुल गफ़ूर]] | ||
पंक्ति 125: | पंक्ति 125: | ||
| [[भारतीय राष्ट्रीय कांग्रेस]] | | [[भारतीय राष्ट्रीय कांग्रेस]] | ||
|- | |- | ||
− | | | + | | 14. |
| [[जगन्नाथ मिश्रा]] | | [[जगन्नाथ मिश्रा]] | ||
| [[चित्र:Jagannath-Mishra.jpg|center|80px|link=जगन्नाथ मिश्रा]] | | [[चित्र:Jagannath-Mishra.jpg|center|80px|link=जगन्नाथ मिश्रा]] | ||
पंक्ति 134: | पंक्ति 134: | ||
! colspan="6"| [[चित्र:Emblem-of-India-new.png|center|50px|भारत सरकार]] राष्ट्रपति शासन ([[30 अप्रॅल]] [[1977]] - [[24 जून]] [[1977]]) | ! colspan="6"| [[चित्र:Emblem-of-India-new.png|center|50px|भारत सरकार]] राष्ट्रपति शासन ([[30 अप्रॅल]] [[1977]] - [[24 जून]] [[1977]]) | ||
|- | |- | ||
− | | | + | | 11. |
| [[कर्पूरी ठाकुर]] (दूसरी बार) | | [[कर्पूरी ठाकुर]] (दूसरी बार) | ||
| [[चित्र:Karpoori-Thakur-Stamp.jpg|center|80px|link=कर्पूरी ठाकुर]] | | [[चित्र:Karpoori-Thakur-Stamp.jpg|center|80px|link=कर्पूरी ठाकुर]] | ||
पंक्ति 141: | पंक्ति 141: | ||
| [[जनता पार्टी]] | | [[जनता पार्टी]] | ||
|- | |- | ||
− | | | + | | 15. |
| [[राम सुंदर दास]] | | [[राम सुंदर दास]] | ||
| [[चित्र:Ram-Sundar-Das.jpg|center|80px|link=राम सुंदर दास]] | | [[चित्र:Ram-Sundar-Das.jpg|center|80px|link=राम सुंदर दास]] | ||
पंक्ति 150: | पंक्ति 150: | ||
! colspan="6"| [[चित्र:Emblem-of-India-new.png|center|50px|भारत सरकार]] राष्ट्रपति शासन ([[17 फ़रवरी]] [[1980]] - [[8 जून]] [[1980]]) | ! colspan="6"| [[चित्र:Emblem-of-India-new.png|center|50px|भारत सरकार]] राष्ट्रपति शासन ([[17 फ़रवरी]] [[1980]] - [[8 जून]] [[1980]]) | ||
|- | |- | ||
− | | | + | | (`14.) |
| [[जगन्नाथ मिश्रा]] (दूसरी बार) | | [[जगन्नाथ मिश्रा]] (दूसरी बार) | ||
| [[चित्र:Jagannath-Mishra.jpg|center|80px|link=जगन्नाथ मिश्रा]] | | [[चित्र:Jagannath-Mishra.jpg|center|80px|link=जगन्नाथ मिश्रा]] | ||
पंक्ति 157: | पंक्ति 157: | ||
| [[भारतीय राष्ट्रीय कांग्रेस]] | | [[भारतीय राष्ट्रीय कांग्रेस]] | ||
|- | |- | ||
− | | | + | | 16. |
| [[चन्द्रशेखर]] | | [[चन्द्रशेखर]] | ||
| [[चित्र:Chandra-Shekhar-Singh-2.jpg|center|80px|link=चन्द्रशेखर]] | | [[चित्र:Chandra-Shekhar-Singh-2.jpg|center|80px|link=चन्द्रशेखर]] | ||
पंक्ति 164: | पंक्ति 164: | ||
| [[भारतीय राष्ट्रीय कांग्रेस]] | | [[भारतीय राष्ट्रीय कांग्रेस]] | ||
|- | |- | ||
− | | | + | | 17. |
| [[बिन्देश्वरी दुबे]] | | [[बिन्देश्वरी दुबे]] | ||
| [[चित्र:Bindeshwari-Dubey.jpg|center|80px|link=बिन्देश्वरी दुबे]] | | [[चित्र:Bindeshwari-Dubey.jpg|center|80px|link=बिन्देश्वरी दुबे]] | ||
पंक्ति 171: | पंक्ति 171: | ||
| [[भारतीय राष्ट्रीय कांग्रेस]] | | [[भारतीय राष्ट्रीय कांग्रेस]] | ||
|- | |- | ||
− | | | + | | 18. |
| [[भगवत झा आज़ाद]] | | [[भगवत झा आज़ाद]] | ||
| [[चित्र:Bhagwat-Jha-Azad.jpg|center|80px|link=भगवत झा आज़ाद]] | | [[चित्र:Bhagwat-Jha-Azad.jpg|center|80px|link=भगवत झा आज़ाद]] | ||
पंक्ति 178: | पंक्ति 178: | ||
| [[भारतीय राष्ट्रीय कांग्रेस ]] | | [[भारतीय राष्ट्रीय कांग्रेस ]] | ||
|- | |- | ||
− | | | + | | 19. |
| [[सत्येन्द्र नारायण सिंह]] | | [[सत्येन्द्र नारायण सिंह]] | ||
| [[चित्र:सत्येन्द्र नारायण सिन्हा.jpg|center|80px|link=सत्येन्द्र नारायण सिंह]] | | [[चित्र:सत्येन्द्र नारायण सिन्हा.jpg|center|80px|link=सत्येन्द्र नारायण सिंह]] | ||
पंक्ति 185: | पंक्ति 185: | ||
| [[भारतीय राष्ट्रीय कांग्रेस ]] | | [[भारतीय राष्ट्रीय कांग्रेस ]] | ||
|- | |- | ||
− | | | + | | (14.) |
| [[जगन्नाथ मिश्रा]] (तीसरी बार) | | [[जगन्नाथ मिश्रा]] (तीसरी बार) | ||
| [[चित्र:Jagannath-Mishra.jpg|center|80px|link=जगन्नाथ मिश्रा]] | | [[चित्र:Jagannath-Mishra.jpg|center|80px|link=जगन्नाथ मिश्रा]] | ||
पंक्ति 192: | पंक्ति 192: | ||
| [[भारतीय राष्ट्रीय कांग्रेस ]] | | [[भारतीय राष्ट्रीय कांग्रेस ]] | ||
|- | |- | ||
− | | | + | | 20. |
| [[लालू प्रसाद यादव]] | | [[लालू प्रसाद यादव]] | ||
| [[चित्र:Lalu-Prasad-Yadav-1.jpg|center|80px|link=लालू प्रसाद यादव]] | | [[चित्र:Lalu-Prasad-Yadav-1.jpg|center|80px|link=लालू प्रसाद यादव]] | ||
पंक्ति 201: | पंक्ति 201: | ||
! colspan="6"| [[चित्र:Emblem-of-India-new.png|center|50px|भारत सरकार]] राष्ट्रपति शासन ([[28 मार्च]] [[1995]] - [[4 अप्रॅल]] [[1995]]) | ! colspan="6"| [[चित्र:Emblem-of-India-new.png|center|50px|भारत सरकार]] राष्ट्रपति शासन ([[28 मार्च]] [[1995]] - [[4 अप्रॅल]] [[1995]]) | ||
|- | |- | ||
− | | | + | | (20.) |
| [[लालू प्रसाद यादव]] (दूसरी बार) | | [[लालू प्रसाद यादव]] (दूसरी बार) | ||
| [[चित्र:Lalu-Prasad-Yadav-1.jpg|center|80px|link=लालू प्रसाद यादव]] | | [[चित्र:Lalu-Prasad-Yadav-1.jpg|center|80px|link=लालू प्रसाद यादव]] | ||
पंक्ति 208: | पंक्ति 208: | ||
| [[जनता दल]], [[राष्ट्रीय जनता दल]] | | [[जनता दल]], [[राष्ट्रीय जनता दल]] | ||
|- | |- | ||
− | | | + | | 21. |
| [[राबड़ी देवी]] | | [[राबड़ी देवी]] | ||
| [[चित्र:Rabri-Devi.jpg|center|80px|link=राबड़ी देवी]] | | [[चित्र:Rabri-Devi.jpg|center|80px|link=राबड़ी देवी]] | ||
पंक्ति 217: | पंक्ति 217: | ||
! colspan="6"| [[चित्र:Emblem-of-India-new.png|center|50px|भारत सरकार]] राष्ट्रपति शासन ([[11 फ़रवरी]] [[1999]] - [[9 मार्च]] [[1999]]) | ! colspan="6"| [[चित्र:Emblem-of-India-new.png|center|50px|भारत सरकार]] राष्ट्रपति शासन ([[11 फ़रवरी]] [[1999]] - [[9 मार्च]] [[1999]]) | ||
|- | |- | ||
− | | | + | | (21.) |
| [[राबड़ी देवी]] (दूसरी बार) | | [[राबड़ी देवी]] (दूसरी बार) | ||
| [[चित्र:Rabri-Devi.jpg|center|80px|link=राबड़ी देवी]] | | [[चित्र:Rabri-Devi.jpg|center|80px|link=राबड़ी देवी]] | ||
पंक्ति 224: | पंक्ति 224: | ||
| [[राष्ट्रीय जनता दल]] | | [[राष्ट्रीय जनता दल]] | ||
|- | |- | ||
− | | | + | | 22. |
| [[नितीश कुमार]] | | [[नितीश कुमार]] | ||
| [[चित्र:Nitish-Kumar-1.jpg|center|80px|link=नितीश कुमार]] | | [[चित्र:Nitish-Kumar-1.jpg|center|80px|link=नितीश कुमार]] | ||
पंक्ति 231: | पंक्ति 231: | ||
| [[जनता दल (यूनाइटेड)]] | | [[जनता दल (यूनाइटेड)]] | ||
|- | |- | ||
− | | | + | | (21.) |
| [[राबड़ी देवी]] (तीसरी बार) | | [[राबड़ी देवी]] (तीसरी बार) | ||
| [[चित्र:Rabri-Devi.jpg|center|80px|link=राबड़ी देवी]] | | [[चित्र:Rabri-Devi.jpg|center|80px|link=राबड़ी देवी]] | ||
पंक्ति 240: | पंक्ति 240: | ||
! colspan="6"| [[चित्र:Emblem-of-India-new.png|center|50px|भारत सरकार]] राष्ट्रपति शासन ([[7 मार्च]] [[2005]] - [[24 नवंबर]] [[2005]]) | ! colspan="6"| [[चित्र:Emblem-of-India-new.png|center|50px|भारत सरकार]] राष्ट्रपति शासन ([[7 मार्च]] [[2005]] - [[24 नवंबर]] [[2005]]) | ||
|- | |- | ||
− | | | + | | (22.) |
− | | [[नितीश कुमार]] | + | | [[नितीश कुमार]] |
| [[चित्र:Nitish-Kumar-1.jpg|center|80px|link=नितीश कुमार]] | | [[चित्र:Nitish-Kumar-1.jpg|center|80px|link=नितीश कुमार]] | ||
| [[24 नवंबर]] [[2005]] | | [[24 नवंबर]] [[2005]] | ||
पंक्ति 247: | पंक्ति 247: | ||
| [[जनता दल (यूनाइटेड)]] | | [[जनता दल (यूनाइटेड)]] | ||
|- | |- | ||
− | | | + | | (22.) |
− | | [[नितीश कुमार]] | + | | [[नितीश कुमार]] |
| [[चित्र:Nitish-Kumar-1.jpg|center|80px|link=नितीश कुमार]] | | [[चित्र:Nitish-Kumar-1.jpg|center|80px|link=नितीश कुमार]] | ||
| [[26 नवंबर]] [[2010]] | | [[26 नवंबर]] [[2010]] | ||
पंक्ति 254: | पंक्ति 254: | ||
| [[जनता दल (यूनाइटेड)]] | | [[जनता दल (यूनाइटेड)]] | ||
|- | |- | ||
− | | | + | | (22.) |
| [[जीतनराम माँझी]] | | [[जीतनराम माँझी]] | ||
| [[चित्र:Jitan-Ram-Manjhi.jpg|center|80px|link=जीतनराम माँझी]] | | [[चित्र:Jitan-Ram-Manjhi.jpg|center|80px|link=जीतनराम माँझी]] | ||
पंक्ति 261: | पंक्ति 261: | ||
| [[जनता दल (यूनाइटेड)]] | | [[जनता दल (यूनाइटेड)]] | ||
|- | |- | ||
− | | | + | | (22.) |
− | | [[नितीश कुमार]] | + | | [[नितीश कुमार]] |
| [[चित्र:Nitish-Kumar-1.jpg|center|80px|link=नितीश कुमार]] | | [[चित्र:Nitish-Kumar-1.jpg|center|80px|link=नितीश कुमार]] | ||
| [[22 फ़रवरी]], [[2015]] | | [[22 फ़रवरी]], [[2015]] | ||
पंक्ति 268: | पंक्ति 268: | ||
| [[जनता दल (यूनाइटेड)]] | | [[जनता दल (यूनाइटेड)]] | ||
|- | |- | ||
− | | | + | | (22.) |
− | | [[नितीश कुमार]] | + | | [[नितीश कुमार]] |
| [[चित्र:Nitish-Kumar-1.jpg|center|80px|link=नितीश कुमार]] | | [[चित्र:Nitish-Kumar-1.jpg|center|80px|link=नितीश कुमार]] | ||
| [[20 नवंबर]], [[2015]] | | [[20 नवंबर]], [[2015]] | ||
+ | | [[26 जुलाई]], [[2017]] | ||
+ | | [[जनता दल (यूनाइटेड)]] | ||
+ | |- | ||
+ | | (22.) | ||
+ | | [[नितीश कुमार]] | ||
+ | | [[चित्र:Nitish-Kumar-1.jpg|center|80px|link=नितीश कुमार]] | ||
+ | | [[27 जुलाई]], [[2017]] | ||
+ | | [[15 नवंबर]], [[2020]] | ||
+ | | [[जनता दल (यूनाइटेड)]] | ||
+ | |- | ||
+ | | (22.) | ||
+ | | [[नितीश कुमार]] | ||
+ | | [[चित्र:Nitish-Kumar-1.jpg|center|80px|link=नितीश कुमार]] | ||
+ | | [[16 नवंबर]], [[2020]] | ||
| पदस्थ | | पदस्थ | ||
− | | [[जनता दल (यूनाइटेड)]] | + | | [[जनता दल (यूनाइटेड)]] |
|} | |} | ||
{{लेख प्रगति|आधार=|प्रारम्भिक= प्रारम्भिक1|माध्यमिक= |पूर्णता= |शोध= }} | {{लेख प्रगति|आधार=|प्रारम्भिक= प्रारम्भिक1|माध्यमिक= |पूर्णता= |शोध= }} | ||
पंक्ति 279: | पंक्ति 293: | ||
<references/> | <references/> | ||
==बाहरी कडियाँ== | ==बाहरी कडियाँ== | ||
− | |||
==संबंधित लेख== | ==संबंधित लेख== | ||
{{भारतीय राज्यों के मुख्यमंत्री}} | {{भारतीय राज्यों के मुख्यमंत्री}} | ||
[[Category:भारतीय राज्यों के मुख्यमंत्रियों की सूची]][[Category:चुनाव अद्यतन]][[Category:बिहार]][[Category:बिहार के मुख्यमंत्री]][[Category:राजनीति कोश]][[Category:गणराज्य संरचना कोश]] | [[Category:भारतीय राज्यों के मुख्यमंत्रियों की सूची]][[Category:चुनाव अद्यतन]][[Category:बिहार]][[Category:बिहार के मुख्यमंत्री]][[Category:राजनीति कोश]][[Category:गणराज्य संरचना कोश]] | ||
__NOTOC__ | __NOTOC__ |
10:58, 17 नवम्बर 2020 के समय का अवतरण
बिहार भारत के प्रमुख राज्यों में से एक है। इसके उत्तर में नेपाल, पूर्व में पश्चिम बंगाल, पश्चिम में उत्तर प्रदेश तथा दक्षिण में झारखण्ड राज्य हैं। यहाँ अनेक नदियां बहती हैं जिनमें गंगा प्रमुख है।
बिहार का उल्लेख वेदों, पुराणों और प्राचीन महाकाव्यों में मिलता है। यह राज्य महात्मा बुद्ध और 24 जैन तीर्थकरों की कर्मभूमि रहा हैं। ईसा पूर्व काल में इस क्षेत्र पर बिम्बिसार, पाटलिपुत्र की स्थापना करने वाले उदयन, चन्द्रगुप्त मौर्य और सम्राट अशोक सहित मौर्य, शुंग तथा कण्व राजवंश के नरेशों ने राज किया| इसके पश्चात कुषाण शासकों का समय आया और बाद में गुप्त वंश के चन्द्रगुप्त विक्रमादित्य ने बिहार पर राज किया।
1857 के प्रथम सिपाही विद्रोह में बिहार के बाबू कुंवर सिंह ने महत्वपूर्ण भूमिका निभाई। 1905 में बंगाल विभाजन के फलस्वरूप बिहार नाम का राज्य अस्तित्व में आया। 1936 में उड़ीसा इससे अलग कर दिया गया। स्वतंत्रता संग्राम के दौरान बिहार में चंपारण के विद्रोह को अंग्रेजों के ख़िलाफ़ बग़ावत फैलाने में अग्रगण्य घटनाओं में से एक गिना जाता है। स्वतंत्रता के बाद बिहार का एक और विभाजन हुआ और 15 नवंबर 2000 में झारखंड राज्य को इससे अलग कर दिया गया। भारत छोड़ो आंदोलन में भी बिहार की गहन भूमिका रही। वर्तमान में नितीश कुमार राज्य के मुख्यमंत्री हैं।
|
|
|
|
|
टीका टिप्पणी और संदर्भ
बाहरी कडियाँ
संबंधित लेख
क्रमांक | राज्य | मुख्यमंत्री | तस्वीर | पार्टी | पदभार ग्रहण |